Skarżyński Onufry (1818–1896), spiskowiec, Sybirak. Ur. 19 III w Bendrach w Sejneńskiem, był synem Łukasza Józefa (ok. 1789–zm. 1862) i Anny z Michniewiczów, starszym bratem Dionizego (zob.). Ojciec posiadał majątek Bendry, który obaj synowie objęli.

S. ukończył gimnazjum w Sejnach, a następnie wraz z bratem wyjechał na studia do Królewca. Był działaczem spiskowym związanym z poznańską Centralizacją Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP). Używał pseud. Kläger (niemiecki przekład nazwiska). Utrzymywał kontakty z Michałem Słomczewskim, który jako emisariusz przybył do Wilna w r. 1845, i podejmował próby przerzutu broni z Prus. Od października 1846 S. pozostawał pod tajnym dozorem policyjnym. Aresztowany z rozkazu namiestnika I. F. Paskiewicza i przewieziony do więzienia w byłym klasztorze Dominikanów w Wilnie, nie poddał się żadnym naciskom i odmówił składania wyjaśnień. Na rozkaz Paskiewicza z 1/13 IV 1847 został przewieziony z Wilna do Warszawy 9 IV t.r. i osadzony w Cytadeli. Na wniosek Komisji Śledczej z 5/17 V 1848, zatwierdzony przez namiestnika 6/18 VI t.r., oddany pod sąd wojskowy, po dwóch latach pobytu w Cytadeli, 16 VIII 1850 został skazany na bezterminową katorgę. Dn. 18 VII t. r. wyrok przekazano do Audytoriatu Polowego, który zatwierdził go dopiero 24 XI 1851. Konfirmacja Paskiewicza zmniejszyła karę do trzech lat ciężkich robót w zakładach na Syberii. Po pięciu latach spędzonych w więzieniu – wraz z bratem i ks. Krzysztofem Szwermickim – wyruszył pod eskortą do Moskwy, a stamtąd do Tobolska. Karę odbywał w jekatierińskiej gorzelni pod Tarą (gub. tobolska). W październiku 1853 został zwolniony z robót i przeniesiony na osiedlenie w gminie łoginowskiej. W r. 1855 mieszkał w Tobolsku nadal pod nadzorem policyjnym; pobierał zasiłek skarbowy. Wraz z bratem wymieniony był w „Księdze adresowej” Komitetu Opieki nad Zesłańcami, działającego na Podolu i Wołyniu pod patronatem Ksawery Grocholskiej i Róży Sobańskiej, z adnotacją: «Ci mają swoje utrzymanie się». Wrócił do kraju w r. 1858, korzystając z manifestu koronacyjnego w r. 1856. Osiadł w Bendrach i prowadził rodzinny majątek. Wspierał finansowo powstanie styczniowe, a po jego upadku ukrywał powstańców. Zmarł 3 IX 1896 w Wilnie, został pochowany na cmentarzu parafialnym w Mirosławiu (pow. sejneński). W małżeństwie z Salomeą z Żylińskich miał pięcioro dzieci.

Djakow W. A., Gałkowski A., Śliwowska W., Zajcew W. M., Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832–1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Wr. 1990 (bibliogr.); Giller A., Lista wygnańców polskich spisana przez…, w: Album Muzeum Narodowego w Rapperswil na stuletnią rocznicę 1772 r., P. 1872 s. 429; – Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Kr. 1928; Librowicz Z., Polacy w Syberii, Kr. 1884 s. 120; Śliwowska W., Mieczysława Chwaliboga list „z domu umarłych”, „Pam. Liter.” 1991 z. 2 s. 232; taż, Obieg wolnego słowa w zaborze rosyjskim w okresie międzypowstaniowym, w: Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, W. 1992 II; [Iwanowski E.,] Heleniusz E., Pamiątki polskie z różnych czasów przez…, Kr. 1882 (fragmenty dziennika A. Pauszy) II 514–18, 525; Rewolucyjna konspiracja w Król. Pol.; Wiosna Ludów w Królestwie Polskim. Organizacja 1848 roku, Wr. 1994; – „Gaz. Codz.” 1853 nr 218, 1858 nr 145; „Gaz. Rządowa Król. Pol.” 1852 nr 113, 211, 1853 nr 184, 1858 nr 120; – AGAD: Stała Komisja Śledcza, vol. I/2228, Kancelaria Namiestnika, Wydział Paszportów, vol. 3835, dok. z 28 X/9 XI 1846 (karty nie paginowane); B. Narod.: rkp. 6555 k. 52, rkp. akc. 8759 k. 54; Rossijskij gosudarstvennyj istoričeskij archiv w Pet.: zesp. 1286, inw. 14, vol. 1088 k. 7, inw. 16, vol. 387, cz. I k. 184v., cz. IX, k. 441v.–443; Rossijskij gosuderstvennyj voenno-istoričeskij archiv w Moskwie: zesp. 1873. inw. 1, vol. 78, cz. I–VIII (akta sądu wojsk.); – Mater. Red. PSB: Krótkie notki biogr.; Informacje prawnuka Jerzego Jana Świątkowskiego z W.

Wiktoria Śliwowska